ارزهاي مجازي ديجيتال در ماه‌هاي اخير به لحاظ استفاده از فناوري‌هاي نوين مورد توجه مسوولان بانکي و ارتباطي کشور قرار گرفته‌اند؛ تا جايي که صحبت از ارائه نمونه بومي اين ارزها مطرح شد. هرچند بانک مرکزي هنوز موضع رسمي خود را در قبال نحوه مواجهه با ارزهاي ديجيتالي مشخص نکرده اما پست‌بانک وظيفه‌ي راه‌اندازي اين ارزهاي بومي را برعهده گرفته و قرار است ضوابط استفاده از آن‌ها تا پايان شهريورماه مشخص شود.
وايمکس نيوز- ارز ديجيتال يا Cryptocurrency يک فرم از پول الکترونيکي است که به منظور امنيت بيشتر، حذف واسطه‌ها و ناشناس بودن طراحي شد. ارزهاي ديجيتال از يک فناوري غيرمتمرکز استفاده مي‌کنند که به کاربران امکان پرداخت امن و ذخيره پول را بدون نياز به ثبت‌نام يا استفاده از بانک‌ها و سازمان هاي واسطه مي‌دهند. اکثر ارزهاي ديجيتال روي پايگاه داده توزيع شده‌اي به نام بلاکچين اجرا مي‌شوند و بيشتر واحدهاي اصلي آن توسط يک فرآيند به نام استخراج يا ماين توليد مي‌شوند.
اولين و معروف‌ترين ارز ديجيتال بيت‌کوين است که در سال 2009 ايجاد شد، با اين حال در سال‌هاي گذشته ارزهاي ديجيتال زيادي (در حدود 900 ارز ديجيتال ) در بازارهاي جهاني تجارت مي‌شود. اگرچه هنوز مشروعيت ارزهاي ديجيتالي و در صدر آن‌ها بيت‌کوين از طرف بانک مرکزي و مسوولان مربوطه در کشور به اثبات نرسيده است، اما ممنوعيت قطعي هم در زمينه عدم استفاده از آن‌ها اعلام نشده و برخي از صرافي‌ها و سايت‌هاي آنلاين به خريد و فروش اين ارزها اقدام مي‌کنند.
در هر حال پس از اينکه صحبت از ارزهاي ديجيتال در کشور ما هم داغ شد و معروف‌ترين آن‌ها از جمله بيت‌کوين و اتريوم راه خود را به برخي از معاملات غيررسمي باز کردند، اين موضوع در مراجع رسمي هم نمود يافت. تا جايي که وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات از پياده‌سازي آزمايشي اولين ارز ديجيتالي کشور توسط پست‌بانک و عرضه به نظام بانکي براي تاييد خبر داد.
اولين گام؛ پياده‌سازي آزمايشي ارز ديجيتال بومي
آذري جهرمي ارزهاي ديجيتال را يکي از تحولات دنياي امروز دانست و با بيان اينکه رويکرد انفعالي درخصوص فناوري و انتظار دستگاه‌ها از يکديگر باعث عقب‌ماندگي و در نهايت انفعال حاکميت خواهد شد، اظهار کرد: با استفاده از ظرفيت‌هاي موجود ارتباطات و فناوري اطلاعات در عرصه بانکداري و نظام مالي کشور و نيز ظرفيت بالاي جوانان کشور، مقرر شد پست‌بانک ايران با اعلام فراخوان و شناسايي نخبگان کشور در اين عرصه، اولين ارز ديجيتال طراحي‌شده را به صورت آزمايشي پياده‌سازي و اين مدل را براي بررسي و تاييد به نظام بانکي کشور عرضه کند.
او پس از آن با بيان اينکه ارز ديجيتال در نهايت خواهد آمد که ما از قبل بايد فکري به حال آن بکنيم و درباره استفاده از ارزهاي مجازي نظرات مختلفي وجود دارد، اظهار کرد: واقعيت اين است که ما مي‌خواهيم اين مدل را که قبلا در ژاپن هم پياده شده، پياده‌سازي کنيم تا با استفاده از ظرفيت‌هاي موجود يک مدل آزمايشي را براي تصميم‌گيري‌هاي نهايي اجرا کنيم.
وزير ارتباطات همچنين درباره سازوکار احتمالي اجراي آزمايشي ارزهاي ديجيتالي، گفته بود: اين ارزها الزاما وابسته به پيام‌رسان و يا بستر خاصي نيستند؛ در همکاري‌هايي که با بانک مرکزي آغاز کرده‌ايم، در واقع به آن‌ها در حوزه تکنولوژيکي کمک مي‌کنيم. اصل قضيه ارزهاي رمزنگاري شده در واقع خود فرآيند رمزگذاري و پياده‌سازي الگوريتم‌هاست.
تا زمان اعلام سياست، وارد فضاي ارزهاي ديجيتال نشويد
در اين باره سيدابولحسن فيروزآبادي –رئيس مرکز ملي فضاي مجازي- درباره تصميماتي درباره ورود به عرصه ارزهاي ديجيتال مانند بيت‌کوين که هنوز توسط مسوولان بانکي تاييد نشده، اظهار کرده بود: ما در مرکز ملي فضاي مجازي در حال بررسي اين موضوع هستيم و به طور مفصل جلسات مشترکي با بانک مرکزي داريم. اما به دليل اينکه روي زنجيره بازار ارز مجازي در کشور هيچ‌گونه کنترل و مديريتي وجود ندارد و درحقيقت صراف‌هايي که به اين فعاليت مبادرت مي‌کنند، مجوز ندارند، نظر و توصيه‌مان به مردم اين است که به هيچ وجه فعلا وارد اين فضا نشوند تا سياست و مقررات خود را در از حوزه اعلام کنيم.
از طرفي در گزارش بانک مرکزي درباره ارزهاي ديجيتالي آمده بود: در جلسه سي‌ام شوراي عالي مبارزه با پولشويي در تاريخ 9 دي ماه 1396، به کارگيري ابزار بيت‌کوين (Bit Coin) و ساير ارزهاي مجازي در تمام مراکز پولي و مالي کشور ممنوع اعلام شد. از آنجايي که انواع ارزهاي مجازي از اين قابليت برخوردار هستند که به ابزاري براي پولشويي و تامين مالي تروريسم و به طور کل، جابه‌جايي منابع پولي مجرمان بدل شوند، حوزه نظارت بانک مرکزي براي پيشگيري از وقوع جرائم از طريق ارزهاي مجازي، موضوع ممنوعيت به کارگيري ارزهاي مجازي را به بانک ها ابلاغ کرده است.
اما در اطلاعيه‌ي بانک مرکزي در تاريخ 2 ارديبهشت نيز در مورد ارزهاي مجازي هم آمده بود: «به‌کارگيري ابزار بيت کوين (Bit Coin) و ساير ارزهاي مجازي در تمام مراکز پولي و مالي کشور ممنوع است.» البته در اين اطلاعيه به ارزهاي مجازي که قرار بود پست بانک به نمايندگي از وزارت ارتباطات بررسي، پياده‌سازي و عرضه کند و اينکه تکليف بانک مرکزي به عنوان رگولاتوري امور بانکي و پولي کشور با ارزهاي الکترونيکي داخلي چه مي‌شود، اشاره‌اي نشد.
ممنوعيت بيت‌کوين به‌معناي ممنوعيت ارز ديجيتال نيست
پس از آن بود که آذري جهرمي در مورد اين مصوبه پيرامون ممنوعيت استفاده از ارزهاي ديجيتال گفت: مصوبه بانک مرکزي به عنوان سياست‌گذار اصلي پول و مالي کشور در مورد ارزهاي رمزنگاري‌شده مثل بيت‌کوين که به بانک‌ها و صرافي‌ها اعلام کرده که استفاده از آن‌ها ممنوع است، بدين منظور نيست که به‌کارگيري ارز ديجيتال در توسعه داخلي ممنوعيت يا محدوديت دارد.
وي همچنين با بيان اينکه پيکره آينده دنيا بر اساس تکنولوژي بلاک چين است و به همين دليل بايد آن‌را پيگيري کنيم تا به نتيجه برسيم، اظهار کرده بود: نگراني بانک مرکزي ناشي از خروج ارز و آسيب ديدن مردم و موضوعات اينچنيني است که بر همين اساس تصميم گرفتند تا خريد و فروش بيت‌کوين را ممنوع کنند، چراکه بيت‌کوين همه ارز ديجيتال نيست و آينده چهارچوب و پيکره اينترنت دنيا مبتني بر بلاکچين خواهد بود.
با تمام اين اوصاف، ارزهاي مجازي از آن دسته مقولاتي هستند که به دليل ناشناس ماندن هويت افراد در آن مي‌توانند به بستري براي فعاليت‌هاي مرتبط با پولشويي تبديل شوند؛ اتفاقي که در تضاد با مفاد دستورالعمل اجرايي اتحاديه FATF است. عماد ايراني -کارشناس مسائل اقتصادي- در اين خصوص اظهار کرده بود: تاکنون هيچ کشوري در سطح جهان نپذيرفته است که جلوي پولشويي در بيت کوين را مي‌توان گرفت که همين موضوع باعث دو واکنش متفاوت به اين ارزها شده است که يا آن را مي‌پذيرند و مانند ديگر ارزها به آن اجازه فعاليت مي‌دهند يا اينکه آن را از اساس رد مي کنند؛ چرا که تبعاتي ناشناخته براي نظام اقتصادي دارد.
برخي از مسوولان معتقدند «با به خدمت گرفتن ارز ديجيتال مي‌توان فرآيند بانکي که توسط سيستم فدرال رزو آمريکا در سراسر جهان مديريت مي‌شود را دور زد.» برخي ديگر مي‌گويند «در چند سال آينده 50 درصد معاملات دنيا با ارز ديجيتال انجام مي‌شود، بنابراين مهم است اتفاقاتي که در مورد تلگرام در کشور افتاد، تکرار نشود.» برخي نيز معتقدند «در آينده ارز داخلي ديجيتال مي‌تواند جايگزين دلار شود.»
مصوبه‌اي براي از بين بردن شائبه‌ي استفاده از ارز ديجيتال براي پولشويي
در اين شرايط اما ناصر حکيمي -معاون فناوري‌هاي نوين بانک مرکزي- از تعيين ضوابط استفاده از ارز ديجيتال تا پايان شهريورماه خبر داد و با اشاره به مصوبه شوراي عالي مبارزه با پولشويي و ابلاغ مطابق آن در بخشنامه بانک مرکزي، گفت: فلسفه صدور اين بخشنامه اين است که شائبه اينکه ارزهاي ديجيتال در کشور به منظور پولشويي مورد استفاده قرار مي‌گيرد، از بين برود. اميدواريم از طريق توسعه همکاري بين بانک مرکزي و معاونت علمي و فناوري رياست‌جمهوري تعامل با لايه‌هاي پايين‌تر کسب و کار برقرار شده و چارچوب‌هاي استفاده از اين نوع ارز تعيين شود.
در عين حال عليرضا دليري - معاون توسعه مديريت و جذب سرمايه معاونت علمي‌وفناوري رياست جمهوري- با بيان اينکه تا پنج سال آينده 50 درصد معاملات دنيا با ارز ديجيتال انجام مي‌شود، گفت: ارز ديجيتال بستري براي انتقال وجه به شمار مي‌رود، از اين رو در معاونت علمي به دنبال توسعه ارز ديجيتال هستيم و در تلاشيم تا از طريق شرکت‌هاي دانش‌بنيان و مذاکراتي که با بانک مرکزي داشتيم، زمينه کاربردي کردن ارز ديجيتالي را در کشور فراهم کنيم.
با اين وجود آذري جهرمي در اظهار نظري ديگر گفته بود: اگر ارزهاي ديجيتال خارجي در ايران فعاليت کنند و بتوانيم در برخي معاملات خرد از آن‌ها استفاده کنيم، مفيد خواهد بود. با اين حال سياست بانک مرکزي اين است که فعلا بيت‌کوين، اتريوم و ساير ارزها را به رسميت نمي‌شناسد و در نتيجه قوه قضاييه سايت‌هاي ارايه‌دهنده اين ارزها را فيلتر مي‌کند. البته نظر شخصي من اين است که اين ارزهاي ديجيتال با وجود ضعف‌هايي که دارند، براي پرداخت‌هاي خرد تحريم را دور مي‌زنند و کاربران مي‌توانند از آن استفاده کنند.
به گفته وي اگر ارز ديجيتال ملي و بومي داشته باشيم و بتوانيم آن را در جهان جا بيندازيم، بهترين حالت است. اخيرا نيز شرکت خدمات انفورماتيک اعلام کرده که اولين ارز ديجيتال بومي بر پايه ريال را راه‌اندازي کرده که اين موضوع را در حد خبرها شنيده‌ام. سياست کلي ما اين است که فناوري ارز ديجيتال را توسعه دهيم تا هرکس مايل است از آن استفاده کند.
تدوين سندي براي ملاک قرار دادن بلاکچين و ارز ديجيتال
اما خسرو فرحي - مديرعامل پست بانک ايران- اخيرا از حضور نماينده همه ذي‌نفعان ارز ديجتيال در جريان تدوين سندي خبر داد و با اشاره به اظهارات وزير ارتباطات مبني بر لزوم منفعل نبودن در مقابل فناوري‌هاي نوين، گفت: در مواجه با ارز ديجيتالي بعد از انتشار فراخواني در همين ارتباط کليه امکانات کشور در حوزه‌هاي مختلف بررسي شده و درصدد تدوين سندي توسط وزارت ارتباطات، پست بانک و مرکز پژوهشگاه ارتباطات و فناوري اطلاعات هستيم تا ملاک کار کشور در قابل بلاکچين و ارز ديجيتال باشد که بعد از تدوين، ذي‌نفعان مي‌توانند کارشان را انجام دهند.
در هر حال، يکي از دلايلي که بسياري از دلالان و تاجران از ارز ديجيتالي و رمزنگاري‌شده بيت‌کوين، براي معاملات غيرمعمول و غيرقانوني استفاده مي‌کنند، آن است که تبادل پول با اين ارز، در هيچ جايي ثبت نمي‌شود و هيچ هويت و نام و نشاني از طرفين معامله نيز در آن به چشم نمي‌خورد و سازمان‌هاي امنيتي نيز قادر نخواهند بود مجرمان و دلالان را ردگيري و قراردادهاي آن‌ها را پيگيري کنند. اما برخي از مسوولان کشور معتقدند نمي‌توان به طور کلي جلوي وقوع اين پديده را گرفت، بلکه بايد با وضع مقرراتي جديد، نحوه استفاده از آن را محدود و کنترل کرد.
با توجه به اعلام آمادگي پست‌بانک براي راه‌اندازي ارز ديجيتال بومي و در شرايطي که هنوز بانک مرکزي موضع خود را در قبال برخورد با اين ارزها و اينکه تا چه اندازه مي‌تواند اين ارز جديد را به لحاظ مسائل مربوط به هويت و مالکيت در کنترل خود درآورد، مشخص نکرده است، بايد ديد با گذشت زمان و نزديک شدن به موعد مقرر براي تعيين ضوابط استفاده از ارز ديجيتال تا پايان شهريورماه، ارزهاي ديجيتال تا چه اندازه مي‌توانند جاي خود را در سيستم بانکي کشور باز کنند و اين فناوري جديد چه نقشي در معاملات آينده خواهد داشت.
منبع: ايسنا