ticnews - اتفاقات سرنوشت‌سازی در سال 97 در کشور رقم خورد که بسیاری از آنها بازتاب‌های قابل توجه در فضای مجازی داشتند.

بر اساس داده‌هایی که از سامانه رصد و پایش فضای مجازی پایشگر استخراج شده، از میان صدها موضوع، خبر و رویدادی که در سال 97 به وقوع پیوست، 10 رویداد به عنوان پر بازتاب ترین های سال با استفاده از معیارهای متنوع انتخاب، بررسی و تحلیل شده‌اند.

بررسی آماری میزان و روند واکنش افکار عمومی در مواجهه با رویدادها در بستر شبکه اجتماعی توئیتر و تلگرام انجام شده که شامل 10 موضوع داغ سال 97 با عناوین زیر است:

1- جام جهانی 2018 روسیه

2- لوایح سه‌گانه پالرمو، fatf ، cft

3- نوسان قیمت ارز و دلار

4- شرکت نیشکر هفت تپه

5- استعفای ظریف

6- قتل جمال خاشقچی

7- خروج آمریکا از برجام

8- فیلترینگ تلگرام

9- درازهی نماینده سراوان در مجلس

10- رقابت‌های پرسپولیس در آسیا

بازتاب موضوعات داغ سال در کانال‌های تلگرام

بررسی سامانه داده کاوی و تحلیل محتوای پایشگر نشان می‌دهد که تعداد پست‌های منتشر شده در هر موضوع می‌تواند نشانه‌ای از علاقه صاحبان کانال‌های تلگرام به آن موضوع یا جذابیت رسانه‌ای موضوع باشد. با بررسی این شاخص در میان موضوعات داغ سال 97، جام جهانی با بیش از 1?400?000 پست و فیلترینگ تلگرام با بیش از 800?000 پست، بیشترین تعداد پست‌ها را در تلگرام داشته‌اند.

از لحاظ شاخص «میانگین تعداد پست در روز» فیلترینگ تلگرام با حدود 26?000 پست در روز داغ‌ترین موضوع روزانه (در مدت زمان بررسی هر موج) بوده است.

سایر موضوعات مورد بررسی را در جدول می‌بینید (اعداد گرد شده‌اند):

رده‌بندی 10 موضوع داغ سال بر اساس افکار عمومی

این روزها شبکه‌های اجتماعی ابزار مناسبی جهت برآورد افکار عمومی و دغدغه کاربران فضای مجازی هستند. از این رو سنجش افکار عمومی کاربران ایرانی در 10 موضوع داغ سال در شبکه اجتماعی توئیتر نیز انجام گرفته است:

1- جام جهانی: داغ‌ترین و پر بازتاب‌ترین موضوع سال

حضور تیم ملی کشورمان در رقابت‌های جام جهانی 2018 روسیه باعث شد تا اخبار تیم ملی و ابراز احساسات هواداران فوتبال از ماه‌ها قبل از آغاز رقابت‌ها در شبکه‌های اجتماعی به اشتراک گذاشته شود.

رقابت‌های داغ و نفس‌گیر تیم ملی نیز مزید بر علت شد تا موج جام جهانی توجه ده‌ها میلیون مخاطب ایرانی فضای مجازی را به خود جلب کرده و عنوان بزرگترین و پر واکنش‌ترین موج تلگرام و توئیتر فارسی در سال 97 را به خود اختصاص دهد.

با بررسی توئیت‌های بازه زمانی خرداد و تیر، بیش از 1,870,000 توئیت مرتبط با جام جهانی در توئیتر فارسی منتشر یا بازنشر شده که رقم چشمگیری برای یک موج در شبکه اجتماعی توئیتر فارسی محسوب می‌شود. این موج همچنین بیشترین میزان لایک (8?150?000) را دریافت و با مشارکت 85?500 کاربر داغ‌ترین موضوع مورد توجه ایرانیان در فضای مجازی طی سال 97 بوده است.

2- سیاسی‌ترین موضوع سال: پالرمو،CFT ، FATF

اهمیت لوایح سه‌گانه پالرمو، CFT و FATF برای بسیاری از کاربران در حدی بود که در تمام روزهای سال 97 درباره آن صحبت کنند.

جدال دو گروه از نظرهای موافق و مخالف تصویب لوایح، از شبکه‌های اجتماعی یک کارزار تمام‌عیار ساخته و 55?400 کاربر در توئیتر را به اظهار نظر در این باره ترغیب کرده بود.

انتشار 1?270?000 توئیت و دریافت 4?200?000 لایک نیز کاملاً قابل توجه بود تا FATF را بتوان سیاسی‌ترین موضوع داغ شبکه‌های اجتماعی در سال 97 دانست.

در مهر ماه و همزمان با بررسی FATF در مجلس، داغ‌ترین ماه این موضوع رقم خورده و بیش از 425 هزار توئیت منتشر شده است. در موج این ماه، منتقدین، کفه سنگین‌تر ترازو بودند و با هشتگ‌های #خیانت_FATF، #نه_به_FATF و #خودتحریمی به تصویب این لایحه واکنش نشان دادند (در برخی ساعات شاخص ریتوئیت 80 درصد بوده است).

بهمن ماه هم با 300 هزار توئیت دومین ماه داغ این موضوع بوده است. بررسی لایحه الحاق ایران به پالرمو در صحن مجمع تشخیص مصلحت نظام با هشتگ‌های #پالرمو_علیه_معیشت و #شفافیت_آراء_مجمع همراه بود.

دو موج مهر و بهمن در موضوع لوایح سه گانه تفاوتی قابل توجه با هم دارند. در بهمن ماه تعداد توئیت‌ها حدود 30 درصد کاهش داشته و مجموع لایک‌ها بیش از 66 درصد کم‌تر شده است و با تلاش گروهی از کاربران برای داغ کردن موضوع در بهمن‌ماه، شیب کاهش لایک‌ها به مراتب شدیدتر از کاهش توئیت‌ها بوده است.

3- افزایش قیمت دلار: دغدغه‌ای فراگیر در 365 روز سال

موضوع «نوسانات دلار» در سال 97 که تأثیر آن بر معیشت افراد جامعه کاملاً مشهود بود، با جهش قیمت ارز به چندین برابر قیمت قبلی، واکنش‌های بسیار گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت و روزهای متوالی به عنوان ترند اول شبکه اجتماعی توئیتر مطرح شد.

البته همه موج‌های فضای مجازی در این موضوع درباره افزایش بهای دلار نبود. کاهش قیمت ارز در مهر ماه نیز در کانال‌های تلگرام زیادی پوشش داده شد تا بعضی کاربران فضای مجازی و صاحبان کانال‌ها نهایت تلاش خود را برای بازگشت دلار به قیمت سابق به کار گیرند.

در توئیتر این موضوع با 76?300 کاربر بعد از موج جام جهانی بیشترین مشارکت کاربران در تولید و بازنشر محتوا را به همراه داشته است. همچنین 640?000 توئیت که طی سال 97 مستقیماً به افزایش و کاهش بهای دلار اشاره داشتند، توانستند از توئیتری‌ها 3?730?000 لایک دریافت کنند.

بررسی روند زمانی توئیت‌های منتشر شده درباره افزایش و کاهش قیمت دلار نیز قابل تأمل بوده و نشان از داغ‌بودن موضوع تا مهرماه 97 دارد.

با ثبات نسبی نرخ ارز در آبان حجم توئیت‌ها و لایک‌ها درباره نوسانات دلار نسبت به متوسط ماه‌های مرداد و مهر به ترتیب 23 درصد و 12 درصد کاهش یافته است. روند نزولی که با ادامه آن در ماه‌های بعد، در دی‌ماه به کمترین مقدار لایک و در بهمن‌ماه به کمترین حجم توئیت ماهانه می‌رسد.

4- تنش‌ها در شرکت نیشکر هفت تپه

از ابتدای سال هر از گاهی خبرهایی مبنی بر نارضایتی از نحوه پرداخت حقوق و معوقات کارگران در برخی سازمان‌ها که گروهی از آن‌ها در سال‌های گذشته به بخش خصوصی واگذار شده‌اند، به گوش می‌رسید. با این حال دامنه هیچ کدام از اعتراضات مانند موضوع نیشکر هفت تپه فراگیر نشد.

نارضایتی کارگران این شرکت از وضع مالی با تجمع‌های کوتاه و آرام کارکنان و کارگران در کارخانه شروع شده و به تدریج به تحصن در مقابل فرمانداری شوش منجر شد تا هفت تپه به تیتر یک بسیاری از پایگاه‌های اطلاع‌رسانی و خبری راه یافته و جایگاه اول ترند توئیتر فارسی را در برخی روزها تصاحب کند.

بررسی داده‌های توئیتر در سامانه پایشگر نشان از مشارکت 40?200 کاربر فعال توئیتر در موضوع هفت تپه دارد. این کاربران با انتشار 863?000 توئیت و دریافت 3?210?000 لایک، هفت تپه را به یکی از داغ‌ترین موضوعات فضای مجازی در نیمه دوم سال تبدیل کردند.

نکته دیگر قابل توجه افزایش لایک‌ها در دی‌ماه، به رغم کاهش توئیت است که حاکی از مورد توجه قرار گرفتن توئیت‌ها در میان کاربران است.

5- استعفای ظریف: شش روز داغِ سیاسی

اقدامات و سخنان محمد جواد ظریف، که تجربه مذاکرات هسته‌ای، برجام و حواشی و رخدادهای پس از آن را در کارنامه دارد، هر از چندگاهی به موضوع داغ شبکه‌های اجتماعی خصوصاً توئیتر تبدیل می‌شود. اما این بار، خبر استعفای وی به طور کلی فضای مجازی را تحت تأثیر قرار داد.

گروه‌های طرفدار دولت و حامی ظریف و نیز منتقدینی که وزیر خارجه را به فرار متهم می‌کردند، عمده اظهار نظرها درباره استعفا را تشکیل داده و در تلاش بودند تا استعفا پذیرفته نشود. از سوی دیگر، برخی گروه‌ها نیز از احتمال رفتن ظریف استقبال کردند.

در توئیتر بیش از 37?500 کاربر درباره این موضوع به انتشار و بازنشر 484?000 توئیت پرداختند.

دو عامل زمان کم و مشارکت بالای کاربران باعث شد تا در نهایت این موج به بالاترین شاخص توئیت در روز و لایک در روز رسیده و از این لحاظ، داغ‌ترین موج روزانه این گزارش لقب گیرد؛ (حدود 81 هزار توئیت روزانه و 260 هزار لایک روزانه).

6- جمال خاشقچی؛ قتل به شیوه فیلم‌های هالیوودی!

ناپدید شدن خبرنگار عربستانی جمال خاشقچی و افشای دنباله‌دار سرنخ‌ها و خبرها از ردپای عربستان در ماجرای قتل او باعث داغ شدن موضوع در رسانه‌های بین‌الملل و ایران شد. در شبکه‌های اجتماعی فارسی زبان هم این موضوع در کنار اخبار، با طنزپردازی کاربران همراه بود و محتوای قابل توجهی با کلیدواژه «خاشقچی» تولید شد.

رابطه آمریکا و عربستان نکته دیگر مورد توجه کاربران بود. بسیاری از کاربران معتقد بودند که اگر کشوری دیگر با حجم مراودات مالی کم‌تر با غرب عامل چنین جنایتی بود، احتمالاً برخورد متفاوتی با آن می‌شد.

در مجموع، داغ بودن موضوع قتل جمال خاشقچی باعث شد تا نام او با 361?000 توئیت و مشارکت 31?400 کاربر بارها در توئیتر فارسی ترند شده و تنها ترند حوزه بین‌المللی باشد که در لیست ترندهای سال 97 فارسی نیز قرار می‌گیرد.

بررسی نمودار روند انتشار توئیت‌های مرتبط با موضوع مهرماه را با نزدیک به 120 هزار توئیت نشان می‌دهد. نکته جالب اینکه بیشینه نمودار حدود سه ماه بعد در دی‌ماه با دستگیری مرضیه هاشمی، خبرنگار شبکه پرس تی‌وی در آمریکا بوده است.

7- خروج آمریکا از برجام: شوک بازارهای مالی، موج شبکه‌های اجتماعی

توئیت و سخنرانی ترامپ درباره خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، در کنار التهاب‌های اقتصادی شوک خبری بزرگی نیز به فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی فارسی وارد کرد.

بازتاب گسترده این خبر در رسانه‌های بین‌المللی و شبکه‌های اجتماعی باعث ترند هشتگ‌های مرتبط در توئیتر فارسی نیز شد. گروهی از کاربران توئیتر که کاربران دو طیف سیاسی اصلاح‌طلب و اصولگرا نیز در میان آنها دیده می‌شدند با هشتگ #untr_US_table معتقد بودند که رفتار ترامپ در قبال برجام اثباتی بر غیرقابل اعتماد بودن آمریکا است.

برخی کاربران هم که در روز قبل با هشتگ CancelIranDeal# تمایل خود را به خروج آمریکا از برجام ابراز می‌کردند، با هشتگ ThankYouTrump# به استقبال موضع ترامپ رفتند.

در این موج که بیش از 39?500 کاربر در آن به فعالیت پرداختند بیش از 323?000 توئیت منتشر شده که توانسته از کاربران توئیتر 1?760?000 لایک دریافت کند.

روز خروج آمریکا از برجام یعنی 19 اردیبهشت داغ‌ترین روز این موج توئیتری بوده و بیش از 88 هزار توئیت در آن روز منتشر شده است. گروهی از کاربران نیز در 5 خرداد با هشتگ #تکرار_اشتباه در انتقاد مستقیم به روحانی گره زدن دوباره سرنوشت کشور به خارج را اشتباه دانستند.

8- تلگرام هم در نهایت فیلتر شد

عصر دهم اردیبهشت و با انتشار خبر صدور یک دستور قضائی، موضوع فیلتر تلگرام که پیش از این در حد حرف و حدیث‌هایی در فضای مجازی مطرح می‌شد، رنگ و بوی واقعیت به خود گرفت. از صبح روز بعد به تدریج فیلترینگ تلگرام از طریق اپراتورهای مختلف اجرا شد. کاربران در بسیاری از شبکه‌های اجتماعی از مزایا و معایب فیلتر بزرگترین اجتماع مجازی ایرانیان گفتند تا فیلتر تلگرام یکی از موج‌های داغ سال 97 باشد.

بسیاری از اظهار نظرها در این موج درباره پیام‌رسان‌های بومی بود که در ابتدا تصور می‌شد با بسته شدن تلگرام کاربران به آنها مهاجرت کنند.

در اردیبهشت بیش از 44?000 کاربر توئیتری درباره فیلترینگ تلگرام و موضوعات مرتبط با آن به انتشار 202?000 توئیت پرداختند. مجموع لایک‌های این موج نیز بیش از 1?620?000 لایک بوده است (متوسط 24 لایک برای هر توییت تولیدی).

9- درازهی: داغ‌ترین موضوع مجلس در سال 97

انتشار ویدئو مشاجره میان «درازهی» نماینده سراوان در مجلس شورای اسلامی و یک کارمند گمرک در روز بیست و پنجم آذر به‌سرعت توجه کاربران فضای مجازی را به خود جلب کرد.

این موضوع در روزهای بعد با طرح مسائل قومیتی توسط نماینده، عذرخواهی وزیر اقتصاد و احتمال استیضاح وی و انتشار فیلمی از جلسه بررسی موضوع در مجلس، هر لحظه داغ‌تر شد. هر چند در این موج، طیف‌های مختلف مواضع متفاوتی اتخاذ کردند، به ندرت توئیتی در حمایت از درازهی دیده می‌شد.

طی بازه زمانی یک‌ماهه از 20 آذر بیش از 21?000 کاربر در موج مشارکت داشتند که با انتشار 135?000 توئیت، بیش از 803?000 لایک از کاربران دریافت کردند.

نکته قابل توجه در این موج میانگین لایک به ازای هر توئیت بسیار بالاست. این شاخص که برای میانگین ده موج برتر 26 بوده، در موج درازهی به 39 لایک برای هر توئیت می‌رسد.

10- درخشش پرسپولیس در لیگ قهرمانان آسیا

اگرچه موج دیدارهای پرسپولیس در آسیا از لحاظ بزرگی و داغ بودن با جام جهانی قابل مقایسه نبود، تجربه دنبال‌کردن رقابت‌هایی در سطح اول ورزش دنیا که خرداد ماه با جام جهانی رقم خورده بود، در ماه‌های بعد و با حضور قدرتمند پرسپولیس در لیگ قهرمانان آسیا تکرار شد.

انتشار بیش از 52?000 توئیت درباره دیدارهای آسیایی تیم پرسپولیس (خصوصاً در مراحل بالاتر) باعث شد تا آخرین موضوع داغ سال نیز ورزشی بوده و به نام پرسپولیس به ثبت برسد.

تعداد کاربران مشارکت‌کننده در این موج توئیتری 12?300 کاربر و مجموع لایک‌ها نیز 467?000 لایک بوده است.

دیدار فینال (بازی رفت 12 آبان و بازی برگشت 19 آبان) که در آن پرسپولیس به رقابت با تیم کاشیما آنتلرز ژاپن پرداخت، بیشترین بازتاب را در میان رقابت‌های آسیایی پرسپولیس داشته است.

10 موضوع داغ، همگی در یک قاب!

به عنوان جمع‌بندی، در نمودار زیر تعداد توئیت و متوسط توئیت روزانه برای هر یک از 10 موج داغ بررسی شده در این گزارش، آورده شده است: