بیش از یک میلیون کسبوکار کوچک و بزرگ ایرانی در اینستاگرام صفحه خرید دارند
تیک نیوز- این روزها درحالی‌که حواشی پیرامون موضوع فیلترینگ اینستاگرام در حال اوج‌گیری است، آمارها نشان می‌دهد که اکنون حدود یک میلیون صفحه فارسی از طریق اینستاگرام کسب درآمد حداقلی دارند. همچنین حداقل ۲۰۰ هزار کسبوکار کوچک و متوسط و حدود ۵۰۰ هزار کسبوکار استانی و بومی در اینستاگرام صفحه فعال دارند.
درحالی این روزها حواشی پیرامون موضوع فیلترینگ اینستاگرام درحال اوج‌گیری است که آمارها نشان می‌دهند این شبکه اجتماعی یکی از محبوب‌ترین و پرکاربردترین شبکه‌های اجتماعی در ایران است و درحال‌حاضر بیش از ۴۷ میلیون کاربر فارسی‌زبان در بستر این شبکه فعالیت می‌کنند. اما اهمیت این شبکه اجتماعی به همین‌جا ختم نمی‌شود و بررسی‌ها نشان می‌دهند تعداد زیادی از صفحات موجود در این شبکه، به فعالیت‌های تجاری اختصاص دارند و این صفحات تجاری عمدتا متعلق به کسبوکارهای خانگی، بومی و غیررسمی هستند. هرچند به‌دلیل تحریم‌ها این شبکه اجازه ایجاد صفحات تجاری خود را به کاربران و کسبوکارهای ایرانی نمی‌دهد اما فضای این بستر اجتماعی به تدریج به سمت یک بازارگاه بزرگ برای کسبوکارهای خرد و خانگی رفته به‌طوری‌که ارتزاق تعداد زیادی از خانوارها حالا به وجود اینستاگرام وابسته است. هفته گذشته وزیر ارتباطات بابت شکایت‌هایی برای فیلتر نشدن اینستاگرام و دیگر شبکه‌های اجتماعی به دادگاه فراخوانده شد و همین موضوع واکنش‌های گسترده‌ای را در اینترنت برانگیخت و حتی باعث واکنش‌هایی از برخی طرفداران فیلترینگ شبکه‌های خارجی هم شد که اینستاگرام را به حیات اقتصادی کسبوکارهای خانگی مرتبط می‌دانستند.
مرهم اینستاگرام بر کسبوکارهای کرونازده
در حقیقت در چند سال اخیر، شبکه‌های اجتماعی در کنار اینکه بستری برای تبلیغات و اطلاع‌رسانی کسبوکارها را فراهم کرده‌اند، خود نیز به زیرساختی برای اداره کسبوکارها تبدیل شده‌اند؛ به بیان بهتر تعداد قابل‌توجهی از کاربرانی که درحال‌حاضر در اینستاگرام در حال کسب درآمد هستند، هیچ مغازه یا فروشگاهی برای عرضه محصولات خود ندارند و فقط از طریق صفحه کسب‌وکارشان در اینستاگرام، مشتری‌های خود را پیدا می‌کنند و از طریق همین صفحه خدمات یا محصولات خود را عرضه می‌کنند. شبکه‌های اجتماعی این امکان را به عموم افراد در جامعه داده‌اند تا حتی افرادی که در یک روستا زندگی می‌کنند، بتوانند محصولاتشان را به متقاضیانی از سراسر کشور ارائه کنند. شیوع بحران کرونا و تعطیلی‌های اجباری بسیاری از کسبوکارها، کاربرد تجاری این پلت‌فرم را پررنگ‌تر کرد و بسیاری از کسبوکارها با افزایش تمرکزشان بر فعالیت در این شبکه، توانستند تا حدی ضربه اقتصادی کرونا به کسب‌وکارشان را جبران کنند.
محسن فینی‌زاده، مدیر مرکز پژوهشی «بتا» که تحلیل‌هایی را با کمک داده‌های شبکه‌های اجتماعی ارائه می‌دهد در گفت‌وگو با «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: درحقیقت اینستاگرام و بعضی دیگر از شبکه‌های اجتماعی، سبب حذف هزینه‌هایی مانند اجاره مغازه یا فروشگاه، سرمایه‌گذاری کلان ابتدای کار و حتی حذف هزینه سربار و مالیات و... شده‌اند. بررسی‌های مرکز پژوهشی بتا نشان می‌دهد اکنون حدود یک میلیون صفحه از طریق اینستاگرام کسب درآمد حداقلی دارند؛ همچنین حداقل ۲۰۰هزار کسبوکار بزرگ و متوسط در اینستاگرام درحال فعالیتند که هر کدام از این صفحات، منبع درآمد ماهانه یک یا چند نفر است. مدیر مرکز پژوهشی بتا تاکید می‌کند، براساس آمارهای استخراج شده از سوی این مرکز، حدود ۵۰۰هزار کسبوکار استانی و بومی در اینستاگرام صفحه فعال دارند که از این صفحات هم به‌عنوان بستری برای تبلیغ و هم برای ارتباط با مشتری و ارائه محصولات و فروش آن استفاده می‌کنند. آنچه مشخص است فضای پیش روی اینستاگرام نه فقط به‌عنوان یک شبکه سرگرم‌کننده و تفریحی، بلکه به‌عنوان بستری برای انجام فعالیت‌های تجاری مطرح است؛ از آنجا که مرجعی قانونی و رسمی برای مدیریت مبادلات انجام شده در اینستاگرام وجود ندارد، میزان گردش مالی حاصل از مبادلات کالا و خدمات در این پلت‌فرم قابل محاسبه نیست. با این‌حال، برآوردهای مرکز پژوهشی بتا نشان می‌دهد تنها درآمد حاصل از تبلیغ و اطلاع‌رسانی توسط اینفلوئنسرهای اینستاگرامی در سال، مبلغی در حدود ۷۰۰ تا هزار میلیارد تومان است. به‌طوری که می‌توان گفت مجموع درآمد ۶۰۰ اینفلونسر برتر اینستاگرام فارسی در یک‌سال چیزی در حدود درآمدی است که سازمان صداو سیما از تبلیغات به‌دست می‌آورد. هزینه متداول درج هر ویدئوی کمپین‌های تبلیغاتی شرکت‌های مختلف در صفحات اینفلوئنسرهای اینستاگرام، مبلغی در حدود ۵ تا ۱۰۰میلیون است و هر کدام از اینفلوئنسرهای اینستاگرام، روزانه تعداد قابل‌توجهی از چنین ویدئوها و استوری‌های تبلیغاتی را در صفحات خود با مخاطبانشان به اشتراک می‌گذارند.
فینی‌زاده تاکید می‌کند: در مجموع باید پذیرفت که اکنون اینستاگرام به یکی از بسترهای اصلی فعالیت کسبوکارها تبدیل شده و در دوره اخیر شیوع کرونا تا حد زیادی توانسته است جایگزین فروش در فروشگاه و مغازه شود. از سوی دیگر مبالغی که برای تبلیغات در اینستاگرام صرف می‌شود، رقم قابل‌توجهی است و با بزرگ‌ترین درآمدهای تبلیغاتی حال‌حاضر کشور قابل مقایسه است. وی می‌افزاید: این آمارها اقتضا می‌کنند که مسوولان این وجه از شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام را جدی بگیرند و تصمیمات کلان درباره فضای مجازی، مبتنی بر جایگاه کنونی شبکه‌های اجتماعی در اقتصاد بومی و خرد گرفته شود. در زمان کرونا عمدتا فروشگاه‌ها و مغازه‌هایی که به‌دلیل تعطیلی‌های اجباری و قرنطینه، امکان ارائه خدمات و محصولات خود را به‌صورت حضوری نداشتند، از این بستر حداکثر استفاده را برده‌اند. کلمات به کار رفته توسط صفحات کسبوکارهای فعال اینستاگرامی نشان می‌دهد مشاغلی همچون آرایشگاه‌ها، املاک، پوشاک، صنایع دستی، عکاسی و تصویربرداری و خدمات عمومی در میان فعالیت‌های اقتصادی که در این شبکه در جریان است، حضور پررنگ‌تری دارند. همچنین در حوزه آموزش نیز کسبوکارهای متعددی توانسته‌اند با استفاده از ظرفیت لایو و IGTV اینستاگرام رشد قابل ملاحظه‌ای داشته باشند.
چند و چون فعالیت کاربران فارسی زبان
براساس آمارهای ارائه شده از سوی مرکز پژوهشی بتا، کاربران فارسی‌زبان در طول یک‌سال بیش از یک میلیارد محتوا روی اینستاگرام تولید می‌کنند. از مجموع حساب‌های کاربری فارسی‌زبان این شبکه، بیش از ۵۰ پیج بالای۳میلیون دنبال‌کننده و بیش از ۶۰۰ پیج بالای یک میلیون دنبال‌کننده در این فضا دارند.
براساس نمودار، تعداد پست‌های عمومی منتشر شده از ابتدای سال ۹۹ به تفکیک ماه، آبان امسال با تولید نزدیک به ۳۰ میلیون پست، رکورددار بیشترین تعداد پست درج شده در این شبکه است و اردیبهشت ماه با نزدیک به ۱۳ میلیون پست، کمترین تعداد پست منتشر شده در طول یک ماه را تا این مقطع از سال ۹۹ به خود اختصاص داده است. این ارقام براساس انتشار پست‌های عمومی که توسط صفحات جدی اینستاگرام منتشر می‌شوند و دنبال‌کننده زیاد یا متوسط دارند محاسبه شده است و پست‌های درج شده در صفحات خصوصی و صفحاتی را که تعداد کمی دنبال‌کننده دارند شامل نمی‌شود. مدیر مرکز پژوهشی بتا در پاسخ به حواشی مطرح شده اخیر پیرامون فیلتر شدن اینستاگرام می‌گوید: نگاه حذفی به شبکه‌های اجتماعی کارساز نیست. وی با اشاره به میلیونی بودن تعداد کاربران چنین شبکه‌های اجتماعی اعم از اینستاگرام می‌افزاید: در این مسیر باید نقشه راهی وجود داشته باشد و باید آینده شبکه اجتماعی را بدانیم و طبق آن برنامه‌ریزی کنیم. اگر اینستاگرام فیلتر شد جایگزین آن چه خواهد بود و برنامه بعدی چیست، اینکه فقط به فکر فیلتر کردن بدون هیچ جایگزینی باشیم، برنامه مناسبی نیست.
وی با تاکید بر اینکه نسبت به مردم، کاربر، شبکه اجتماعی و آینده آنها شناخت نداریم، افزود: نقطه ضعف ما این است که نمی‌دانیم مشکل چیست و باید چه کرد و مهم‌تر از آنکه دغدغه ایرانی کردن شبکه‌های اجتماعی را داشته باشیم باید بدانیم که سیاست‌های ما در این شبکه‌ها چیست.
فینی‌زاده با اشاره به اینکه نگاه ما به شبکه‌های اجتماعی غلط است، گفت: نباید شبکه اجتماعی را به‌عنوان یک نفوذ بدانیم بلکه باید نگاهمان به آن به مثابه ابزاری باشد که باید از آن استفاده کرد. وی تصریح می‌کند: از طرف دیگر چند هزار کسبوکار جدی در اینستاگرام فعال هستند که باعث می‌شود دیگر نتوان به شبکه اینستاگرام به‌عنوان یک اتفاق نگاه کرد؛ در این شبکه اقتصاد جاری است. شبکه اجتماعی مانند مرز جغرافیایی است، درست است که مرز جغرافیایی محل حمله دشمن است ولی محل تبادل کالا هم هست. اینکه مرزبان داشته باشد بسیار شایسته است ولیکن بستن آن غلط است بلکه باید مرزها را پررنگ کرد و اجازه داد تبادل کالا صورت بگیرد. بنابراین باید گفت که نگاه حذفی به شبکه‌های اجتماعی جواب نمی‌دهد.
منبع: دنیای اقتصاد