تلفن همراه شما، کيف پول شما. اين جمله‌اي است که اين روزها بيش از پيش شنيده مي‌شود. چه در تبليغات راديو و تلويزيون، چه در تبليغات مکتوب و اينترنتي يا حتي در گفت‌وگوهاي مختلف از مسوولان بانکي و اقتصادي کشور. در خبرهاي مربوط به حوزه فناوري اطلاعات خبرهاي زيادي از اين دست و توسط شرکت‌ها و برندهاي مطرح جهاني منتشر مي‌شود.

م.ر.بهنام رئوف/ دنياي اقتصاد-
تلفن همراه شما، کيف پول شما. اين جمله‌اي است که اين روزها بيش از پيش شنيده مي‌شود. چه در تبليغات راديو و تلويزيون، چه در تبليغات مکتوب و اينترنتي يا حتي در گفت‌وگوهاي مختلف از مسوولان بانکي و اقتصادي کشور. در خبرهاي مربوط به حوزه فناوري اطلاعات خبرهاي زيادي از اين دست و توسط شرکت‌ها و برندهاي مطرح جهاني منتشر مي‌شود.
هرچند که به کار گرفتن اين جمله بيشتر شبيه به يک کلاس يا حربه‌اي براي عقب نيفتادن از ساير رقبا باشد؛ اما بانکداري موبايلي يا همان موبايل بانکينگ اين روزها مسوولان اپراتورهاي تلفن همراه را نيز به خود مشغول کرده است. به طوري که براي اولين بار پرمشترک‌ترين اپراتور ايران؛ يعني همراه اول، در جريان برگزاري نمايشگاه تلکام در سال 89 سرويسي راه‌اندازي کرد تحت نام جيرينگ. البته اين سرويس در آن زمان تعريف دقيقي از بانکداري موبايلي نبود و از طرفي هم با مشکلات قانوني از سوي بانک مرکزي روبه‌رو شد و باعث شد تا همراه اولي‌ها براي عرضه آن مجبور به کسب مجوز شوند.

موبايل بانکينگ چيست؟
بانکداري با تلفن همراه (به انگليسي: Mobile Banking) ياMobile Payment سامانه‌اي است که از طريق تلفن همراه مي‌توان عمليات بانکي خود را انجام داد. در اين سامانه با نصب يک نرم‌افزار روي گوشي تلفن همراه بدون مراجعه به بانک و در هر ساعتي از شبانه‌روز مي‌توان عملياتي از قبيل دريافت موجودي حساب، انتقال وجه و پرداخت قبوض را انجام داد.
سرويسي که مشتريان را قادر مي‌سازد از اطلاعاتي مانند مانده حساب بانکي خود و غيره از طريق گوشي تلفن همراه خود مطلع شوند. نمونه‌اي از خدماتي که بانک‌ها روي تلفن‌هاي همراه به مشتريان خود ارائه مي‌دهند، عبارتند از: چک کردن مانده حساب شخصي، مشاهده چند مبادله مالي آخر که روي حساب خود مشتري انجام شده است، درخواست صورتحساب، دستور انتقال پول از يک حساب مشتري به حساب‌هاي ديگر او، درخواست دسته چک، ارسال پيام‌هاي کوتاه از طرف بانک به مشتري، تغيير گذر واژه و امکان انتقال وجه به يک کاربر ديگر. تمام اين روش‌ها عموما با ارائه يک نرم‌افزار تحت تلفن همراه از سوي بانک عامل صورت مي‌گيرد. در حال حاضر اکثر بانک‌هاي کشور به‌خصوص بانک‌هاي خصوصي تمام داراي نرم افزار تحت موبايل هستند که مشترک مي‌تواند با دريافت اين نرم‌افزار از روي سايت بانک يا به شيوه بلوتوث از داخل شعب و تعريف و درج اطلاعات کارت بانکي خود روي اين نرم افزار به انواع و اقسام خدمات بانکي دسترسي داشته باشند. البته با گذشت زمان خدمات ديگري هم همچون انتقال وجه بين بانکي يا خريد کارت شارژ هم به نرم افزارهاي موبايلي بانک‌ها افزوده شد. به علاوه خدمات فوق، پرداخت همراه، به عنوان يک روش پرداخت جايگزين و وفق‌پذير جديدي -به خصوص در آسيا و اروپا- در حوزه موبايل بانکينگ به شمار مي‌آيد. در عوض پرداخت نقدي، چک يا کارت اعتباري، مصرف‌کنندگان مي‌توانند تلفن همراه را براي طيف گسترده‌اي از خدمات، محصولات ديجيتال يا محصولات فيزيکي استفاده کنند.
پرداخت همراه در بسياري از نقاط اروپا و آسيا به خوبي وفق يافته است. بازار مشترک براي تمام انواع پرداخت‌هاي همراه انتظار دارد تا سال 2013 مقدار معاملات به بيش از 600 بيليون دلار در سطح جهان برسد؛ در حالي که بازار پرداخت همراه براي کالاها و خدمات، به استثناي معاملات بدون تماس و انتقال پول، انتظار مي‌رود به بيش از 300 بيليون دلار در سطح جهان تا سال 2013 برسد. در ايران هم طي چند سال گذشته به واسطه تبليغات و فرهنگ سازي‌هاي صورت گرفته تعداد قابل توجهي از افراد از اين خدمات استفاده مي‌کنند.

بانکداري موبايلي چگونه کار مي‌کند؟
عمده خدمات بانکداري موبايلي بر اساس پيام کوتاه صورت مي‌گيرند. صورتحساب مستقيم موبايل، موبايل وب (WAP)، صورتحساب مستقيم اپراتور، کارت اعتباري و کيف پول آنلاين از ديگر سرويس‌هاي پرداخت همراه است، اما به شکل کلي چهار مدل بالقوه پرداخت تلفن همراه وجود دارد؛ مدل اپراتور محور، بانک محور، مدل همکاران که علاوه بر اپراتور و بانک شرکت واسطي نيز بايد در ميان باشد و مدل نظير به نظير.مدل اپراتور محور که در آن اپراتور تلفن همراه به طور مستقل عمل مي‌کند. اپراتور مي‌تواند مستقل از کيف پول همراه حساب کاربري تلفن همراه (شارژ) ارائه کند. اين مدل هر چند که از سوي برخي از اپراتورها به کار گرفته شده است، اما تجربه ثابت کرده است که همواره با عدم استقبال از سوي کاربران مواجه شده است.
در اين روش که درست شبيه به همان سرويس جيرينگ همراه اول است، کاربر مجبور است با مراجعه به دفاتري از پيش تعيين شده مبلغي را به حساب اپراتور واريز کرده تا درحقيقت اين مبلغ به عنوان موجودي کاربر در کيف پول الکترونيکي آن قرار گيرد. سپس کاربر تنها مي‌تواند از مراکزي خريد کند که با اپراتور يا شرکت واسط قرارداد داشته باشد.مدل بانک محور که در اين مدل بانک‌ها با ارائه نرم‌افزارهايي تحت موبايل امکان اتصال کارت بانکي کار روي تلفن همراه را فراهم آورده و کاربر مي‌تواند به وسيله اين نرم‌افزار و با استفاده از خدمات پيام کوتاه يا اينترنت همراه مبالغي را از حساب خود به حساب ديگران واريز کند.هرچند که در حال حاضر خدمات ارائه شده از سوي بانک‌ها تقريبا مشابه با يکديگر است، اما هستند بانک‌هاي خصوصي‌اي که با طرح ايده‌هايي جديد يا به‌کار گرفتن شرکت‌هاي فعال در بخش توزيع کالا، خدمات جديدتري نسبت به ساير رقباي خود به کار گرفته اند. در حقيقت اين خدمات که هم‌اکنون ميان بانک پاسارگاد و اپراتور دوم؛ يعني ايرانسل برقرار شده است، چيزي شبيه به همان مدل همکاران است.

کمک فناوري جديد به بانکداري موبايلي
جدا از روش‌هاي مختلفي که در اين حوزه وجود دارد اما امروز گسترش استفاده از فناوري NFC باعث شده تا تحولي ديگر در حوزه بانکداري موبايلي به وجود آيد. ارتباط حوزه نزديک يا ان‌اف‌‌سي (به انگليسي: NFC، مخفف near field communication) گونه‌اي وسيله ارتباطي بي‌سيم بين دو دستگاه در مجاورت همديگر است که در فاصله‌هاي کوتاه (حداکثر چند سانتي‌متر) کاربرد دارد.ان‌اف‌سي جايگزيني براي انتقال اطلاعات و فايل‌ها بين دو دستگاه موبايل توسط بلوتوث است که برخلاف بلوتوث نيازي به صرف زمان براي جست‌جوي دستگاه‌هاي نزديک ندارد و به سادگي و با نزديک کردن دستگاه دوم قابل استفاده است. ان‌اف‌سي از روش‌هاي افزايش امنيت نظير الزام به تاييد برقراري ارتباط توسط دستگاه دوم هم پشتيباني مي‌کند. امروزه تعداد گوشي‌هايي که از تراشه ان‌اف‌سي استفاده مي‌کنند و اين سامانه را پشتيباني مي‌کنند روز به روز در حال افزايش است.
مهم‌ترين کاربرد ان‌اف‌سي، پرداخت پول از طريق گوشي‌هاي هوشمند است. براي اين منظور، کاربر اطلاعات مربوط به کارت اعتباري خود را در گوشي ذخيره مي‌کند و در زمان خريد، گوشي را به دستگاه ان‌اف‌سي‌خوان نزديک مي‌کند تا پرداخت انجام شود. بيشتر معاملات نياز به تصديق ندارند، ولي در برخي موارد ممکن است فروشندگان درخواست تاييد هويت کنند.
جدا از گوشي هايي که قابليت ان‌اف‌سي نيز توسط توليد کننده براي آن فراهم شده است، اما اين روزها سيم کارت‌هاي جديد و همچنين برچسب‌ها يا تگ‌هاي ان اف سي هم مي‌تواند همان کارآيي را براي کاربران فراهم آورد. اتفاقي که هم اکنون رقابتي را در بين اپراتورهاي تلفن همراه براي راه‌اندازي سرويس‌هاي جديد فراهم آورده است.

خيز اپراتورهاي کشور به سمت NFC
امسال در نمايشگاه تلکام ايرانسل به کمک شرکت توسن و همراه اول به کمک شرکت جيرينگ اپراتورهايي بودند که سرويس NFC خود را به نمايش گذاشته بودند.
اين سرويس يک کيف پول موبايلي است که به مشتري اين امکان را مي‌دهد تا پرداخت‌هاي خرد را به کمک موبايلش به سادگي پرداخت کند. براي مثال، کاربر مي‌تواند هنگام ورود به مترو يا اتوبوس به جاي دادن پول نقد يا استفاده از کارت از موبايلش استفاده کند. يعني دقيقا به جاي استفاده از کارت موبايلش را روي دستگاه کارتخوان مي‌زند و مي‌رود.
اين سرويس که به زودي در دسترس کاربران قرار خواهد گرفت فقط براي پرداخت کرايه وسايل حمل و نقل عمومي نيست. کاربران نه تنها مي‌توانند از آن براي پرداخت هزينه پارکومترهاي سطح شهر استفاده کنند بلکه مي‌تواند پرداخت‌هاي خرد خود در فروشگاه‌ها را نيز با آن بپردازد. براي اين کار فقط کافي است مبلغ مورد نظر در دستگاه کارتخوان وارد شود و کاربر سپس موبايلش را روي دستگاه کارتخوان بزند تا پرداخت فورا انجام شود و رسيدش را دريافت کند.
همراه اول به کمک جيرينگ يک سرويس NFC ارائه مي‌کند. سرويس NFC جيرينگ با سرويس ايرانسل کاملا متفاوت است. در اين سرويس ديگر نيازي به سيم کارت با قابليت NFC و داشتن يک گوشي مجهز به NFC نيست. اين سرويس در واقع يک تگ است که با چسباندن آن پشت هر گوشي موبايلي، کاربر مي‌تواند پرداخت‌هاي خرد خود را انجام دهد.
در مورد ايرانسل اما داستان تفاوت مي‌کند. اين اپراتور به جاي استفاده از برچسب و تگ خدمات موبايل بانکي خود را علاوه بر سرويس‌هاي متداول مو‌جود اين بار روي سيم کارت‌هاي مجهز به NFC ارائه خواهد داد.