در اروپای غربی و آمریکا استاندارد سیار , 802.16e در حوزههای وایمکس مورد توجه است نه استاندارد ثابت 802.16d. اما در خاورمیانه وایمکس ثابت رونق دارد. حتی کشورهایی که دارای شبکه های نسل سوم فراوان هستند به سراغ راهاندازی شبکههای وایمکس ثابت رفتهاند.
وایمکس نیوز - بر اساس این گزارش در دراز مدت کشورهای ثروتمند خلیج فارس به سراغ DSL و فیبر میروند و این فناوریها را به عنوان فناوری اصلی فراخباند برمیگزینند اما کشورهای که از توان مالی زیادی برخوردار نیستند تا مدتها به وایمکس ثابت اتکا خواهند داشت.
شماری از مجوزهای وایمکس در خاورمیانه کشور | بهرهبردار(ها) | قیمت (میلیون دلار) | نوع | وضعیت |
قطر | کیوتل | - | ثابت | راهاندازی در سه ماهه چهارم 2006 |
امارات | اتصالات، دو | - | اتصالات، دو | راهاندازی در 2007 |
عربستان | استیسی،آیتیسی،موبیلی، بتلکو،پیسیسیدبلیو | - | ثابت | راهاندازی در 2008 |
اردن | امنیه،اتکو کلیروایر | 11.7 و7.7 | ثابت | اعطای مجوز در سه ماهه چهارم 2006 |
بحرین | امتیسی وودافون بحرین،منا تلکوم | 14.2و12 | ثابت | اعطای مجوز در سه ماهه چهارم 2006 |
عراق | کلمات عراق(گروه مشترک اردن، کانادا و ایالات متحده)،آیتیپیسی و سه بهرهبردار استانی | 20 برای هر کدام | ثابت | اعطای مجوز در سه ماهه سوم 2006 |
مصر | شرکتهای تازه وارد | - | ثابت | اعطای مجوز در نیمه نخست 2007 |
لبنان | سدارکام و سه بهرهبردار دیگر ارتباطات دادهای بیسیم | - | سیار | راهاندازی در سه ماهه چهارم 2006 |
امتیاز برخیاز طیفهای وایمکس در قالب مجوز تلفیقی یا خدمات دادهای ارایه شده است و به همین دلیل تعیین قیمت واقعی وایمکس دشوار است اما به نظر میرسد که قیمت سرانه به ازای هر مگاهرتز در خاورمیانه خیلی بیشتر از این قیمت در کشورهای رو به توسعه و حتی کشورهای اروپای شرقی و آمریکا باشد.
وضعیت وایمکس در خاورمیانه با دو محرک اصلی تقاضا برای خدمات فراخباند در خاورمیانه ارتباط دارد: ناکافی بودن ساختار موجود فراخ باند و نگاه دولت ها به ارتباطات فراخ باند به عنوان ابزار توسعه اقتصادی.
در واقع وایمکس در بازارهایی بخت بیشتری دارد که بازار فراخباندشان شکل یافتگی کمتری داشته باشد و بسیاری از بازارهای مخابرات خاورمیانه، حتی آنهایی که شبکه تلفن همراه بسیار پیشرفتهای دارند هنوز به شدت دچار کمبود خطوط فراخباند هستند.
برای مثال در عربستان هر دو بهرهبردار تلفنهمراه، خدمات نسلسوم گستردهای عرضه کردهاند اما ضریب نفوذ خانگی خدمات فراخباند هنوز یک رقمی است که علت اصلی آن ناکافی بودن زیرساختها است. در کشوری مانند عربستان اختلاف ضریب نفوذ رایانه شخصی و خطوط فراخباند حدود 50 درصد است که نشان میدهد تقاضای فراخباند چقدر بدون پاسخ مانده است. کشوری مانند بحرین هم با داشتن دو بهرهبردار نسل سوم وضعیتی مشابه عربستان دارد.
ساختار هزینه و سهولت راهاندازی وایمکس سبب شده است تا دستکم در کوتاه مدت راهکاری عالی برای راهاندازی خدمات فراخباند در خاورمیانه باشد.
در کشورهای فقیرتر خاورمیانه مانند مصر وایمکس ثابت است که رسیدن به شبکه فراخباند سراسری را میسر میکند و هزینه آن هم خیلی کمتر از راهکارهای سیمی است.
به گفته کارشناسان اگر قرار باشد شبکهای از صفر ساخته شود هر خط وایمکس حدود 500 دلار کمتر از هر خط مسی تمام میشود و مزیت دیگر وایمکس این است که با افزایش تقاضا به آسانی میتوان بر شمار ایستگاههای پایه آن افزود.
توسعه وایمکس در گرو ارایه طیف کافی
موفقیت آینده وایمکس به در اختیار داشتن طیف کافی بستگی دارد و عدم تمایل سازمانهای تنظیم مقررات به تخصیص طیف کافی به نوعی چشم اسفندیاری برای این فناوری در سراسر جهان بوده است.
خدمات وایمکس در آغاز به پهنای باند چندانی نیاز ندارد ولی پس از آن که به اندازه کافی رشد کرد دولتها باید در موعد مورد نظر طیف کافی در اختیار بهرهبرداران وایمکس بگذارند و برای این کار روش کارآمدی داشته باشند. تخصیص پهنایباند پایین فرکانس نیز دومین پیشنیاز بالندگی وایمکس است. بسامدهای پایین ارزش ویژهای دارند زیرا قابلیت انتقال حجم بیشتری از اطلاعات را به گونهای کارآمدتر دارند. خدمات وایمکس به لحاظ فنی بیشتر از فراخباند سیمی به پهنای باند نیاز ندارد اما وقتی که ضریبنفوذ فراخباند بالاتر رفت ترافیک افزایش مییابد و بهرهبرداران وایمکس به طیف کارآمدتر و بیشتری نیاز پیدا میکنند.
برای مثال در مصر که این روزها در آتش ناآرامی میسوزد چندین باند از طیف 30 گیگاهرتز در حال حاضر به خدمات وایمکس اختصاص یافته است که در رده بسامدهای EHF قرار میگیرد، بسامدهایی که برخلاف باندهای پایینتر در برابر اتلاف جوی آسیبپذیر هستند. یعنی سیگنال در بسامدهای طولانی دچار محوشدگی میشود و اغلب در برابر تداخل آسیبپذیر است. چنین بسامدی شاید در مرحله آزمون وایمکس مناسب باشد ولی برای پشتیبانی از وایمکس تجاری باید به سراغ باندهای دیگر رفت. اما بسامدهای پایین تر مانند بسامدهای UHF و SHF همچنان در اختیار سایر کاربردها مثل صداوسیما است و برای خدمات فراخباند بیسیم چندان در دسترس نیستند. در واقع در اروپای غربی هم دسترسی نداشتن به طیف پایینبسامد یکی از موانع اصلی رشد وایمکس بوده است و وایمکس در باند 3.5 گیگاهرتز به کار گرفته شده است.
ولی در اروپای شرقی و بخشهایی از اسکاندیناوی که از طیف 2.5 گیگاهرتز برای وایمکس استفاده کردهاند رشد چشمگیری هم به دست آمده است.
بیطرفی فنی در ارایه مجوزها
سازمانهای تنظیم مقررات خاورمیانه آزادسازی را با صدور مجوز بهرهبرداری برای فناوریهایی خاص آغاز کردند. یعنی بهرهبردار باید در طیفی خاص از فناوری خاصی بهره برداری کند.
برای مثال مجوز بهرهبرداری تلفنهمراه را برای فناوری نسل دوم واگذار کردهاند.البته این روال در اعطای مجوزهای نسل سوم قطع شد و بهرهبردار آزاد بوده است که از فناوری نسل دوم، نسل سوم و CDMA استفاده کند و این به زیان بهرهبردارهای اول و دوم بوده است که ناچار شدهاند برای فناوری نسل سوم مجوز جداگانه بگیرند.
یکی از معضلات مشخصسازی فناوری در مجوز این است که در بهرهگیری از فناوری موجود خلاصه میشود.وقتی که کاربرد فناوری مرزهای تعیین شده توسط نهاد تنظیم مقررات را در مینوردد شماری مجوز منسوخ روی دست بهرهبردارها باقی میماند. در واقع طیف هم اسیر همین کاربردهای منسوخ میشود و باند چندانی برای کاربردهای جدید باقی نمیماند.در نهایت هم کاربران باید از خدماتی ضعیفتر و دارای فناوری منسوخ استفاده کنند. وقتی که فقط بتوان با مجوزهای جدید به سراغ فناوری های نو رفت بهرهبرداران قدیمی مخابرات به لحاظ دسترسی نداشتن به خدمات و فناوریهای جدید دچار نوعی عدم مزیت میشوند. یعنی در نهایت مشخصسازی فناوری در مجوزها هم به زیان مصرف کننده است هم به زیان صنعت مخابرات.
طولانی بودن مدت زمان بهرهبرداری پروانه منطقی نیست
بسیاری از مراجع تنظیم مقررات خاورمیانه از کاهش طول مدت مجوزها همچون ابزاری برای کنترل استفاده میکنند. در گذشته طولانی بودن مدت مجوز به لحاظ اقتصادی و کارآیی به صرفه بود ولی امروزه کاربری فزاینده فناوریهای بیسیم شرایطی را پیش آورده است که دیگر مانند گذشته نیازی به ارتقاء پرهزینه زیرساختها نیست. در فناوریهایی چون وایمکس ساختارهای کمتر و ارزانتری را باید ارتقاء داد و ارتقاء تجهیزات در اختیار کاربر نهایی نیز آسانتر است.
محدودیتهای مجوز تخصیص فرکانس
نبود گزینه پس دادن مجوز به دولت یا فروختن طیف به طرفهای ثالث یکی دیگر از موانع فراروی رشد وایمکس در خاورمیانه است. بدون چنین گزینههایی ممکن است از بخشهای بزرگی از طیف بلااستفاده(معروف به فضای سفید) بهرهبرداری نشود. در ضمن تغییرات فناوری یا اولویتهای کسب و کار سبب میشود برخی از مجوزداران به طیفی که در دست دارند دیگر نیاز نداشته باشند و دوست داشته باشند آن را بفروشند.
سازمانهای تنظیم مقررات میتوانند با مجاز کردن تجارت طیف یا پس دادن آن به دولت قبل از انقضای مجوز این گره را باز کنند.
بدون کمک نهاد رگولاتوری پیشرفت وایمکس ممکن نیست
به یمن موفقیت صنعت تلفن همراه بسیاری از کاربران خاورمیانه از خدمات تلفن همراه هم تراز بازارهای اروپا برخوردار شدهاند ولی باید دید که بهرهبرداران مخابراتی چگونه میخواهند عقبماندگی در عرصه خدمات فراخباند را برطرف کنند.
خدمات فراخباند ثابت با موانعی جدی در خاورمیانه مواجه است که فراهمسازان خدمات تلفن ثابت از پس رفع آن بر نمی آیند اما ابداع خدمات فراخباند بیسیم وایمکس فرصت رشد و بالا بردن ضریب نفوذ فراخباند را برای مخابرات خاورمیانه فراهم کرده است.
اما توان عظیم فناوری وایمکس و شور و شوق سرمایهگذاران برای موفقیت وایمکس در خاورمیانه کافی نیست. بدون کمک نهادهای تنظیم مقررات و نظام جدید تنظیم مقررات فناوری وایمکس به پیش نخواهد رفت.