شبکه ملي اطلاعات در حالي به يکي از مهم‌ترين پروژه‌هاي ارتباطي کشور تبديل شده که مرکز ملي فضاي مجازي، تحقق ?? درصدي شبکه ملي اطلاعات را قبول ندارد و آمار اعلام‌شده توسط وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات را رد مي‌کند.

پايگاه خبري فناوري اطلاعات وارتباطات - اساس شبکه ملي اطلاعات از سال 1384 با عنوان اينترنت ملي نهاده شد، اما از سال 1392 در شوراي عالي فضاي مجازي بازتعريف و سند تبيين الزامات آن در سال 1395 در اين شورا تصويب شد. در حال حاضر مرکز ملي فضاي مجازي ناظر بر اجراي شبکه ملي اطلاعات است و تهيه معماري نهايي اين شبکه را بر عهده وزارت ارتباطات قرار داده تا ميزان پيشرفت شبکه را بر مبناي اين معماري تعيين کند.

با وجود اين، به نظر مي‌رسد آن‌طور که وزارت ارتباطات مي‌گويد 80 درصد شبکه ملي اطلاعات محقق شده است، اين آمار مورد قبول مرکز ملي فضاي مجازي نيست و درحالي که اهداف برنامه ششم توسعه بايد تا سال 1400 محقق شود، انتقادها نسبت به رشد شبکه ملي اطلاعات که مي‌توان آن را مهم‌ترين هدف حوزه ارتباطات و فناوري اطلاعات در برنامه ششم دانست، رو به افزايش است.

شوراي عالي فضاي مجازي تعريفي از شبکه ملي اطلاعات ارائه داده که اين تعريف هم در مصوبه نخست شوراي عالي فضاي مجازي در دي ماه 92 و هم در سند تبيين الزاماتي که در سال 95 در اين شورا تصويب شده، مشخص است و از طرفي اعضاي شورا معتقدند تعريف وزارت ارتباطات از پروژه شبکه ملي اطلاعات بايد بر مبناي تعريفي باشد که در شوراي عالي فضاي مجازي به تصويب رسيده است.

فاقد طرح نهايي شبکه ملي اطلاعات هستيم

ابوالحسن فيروزآبادي -رييس مرکز ملي فضاي مجازي- تير ماه سال جاري با انتقاد از روند رشد شبکه ملي اطلاعات، گفته بود: ما مصوبات را داريم ولي انسجام اجرايي يا زنجيره اجرايي ما کامل نيست. ما روي کاغذ ناظر شبکه ملي اطلاعات هستيم و وزارت ارتباطات مجري است. ناظر شرايطي دارد؛ بودجه و ساختار مي‌خواهد که نه بودجه و نه ساختار تعريف شده و نه حوزه مداخله نظارتي ما مشخص است. مجري هم تعريفي که از شبکه ملي اطلاعات دارد، برداشت‌هاي خودش است حتي در خود شوراي عالي فضاي مجازي هم برداشت‌هاي متفاوتي دارند.

وي درباره‌ي روند پيشرفت شبکه ملي اطلاعات هم گفت: در حال حاضر ما فاقد طرح و معماري نهايي مبتني بر تببين الزامات هستيم. وزارت ارتباطات در حال تهيه اين طرح و معماري است و اميدواريم سرعت بيش‌تري پيدا کند. هر چند همين الان مي‌شود شاخص‌هايي را ارايه کرد، از جمله اينکه ميزان ترافيک داخلي، ميزان اقتصاد فضاي مجازي و ميزان تعلق به پلت‌فرم خارجي، اما ما منتظريم که طرح و معماري نهايي داشته باشيم. زيرا طرح معماري کنوني مربوط به پيش از تبيين الزامات است، اما اگر معماري مشخص شود، مي‌توان عدد دقيق‌تري داد که چند درصد شبکه ملي اجرا شده است.

اين اظهارات، واکنش مسوولان ارتباطي را در پي داشت و حميد فتاحي -مديرعامل شرکت ارتباطات زيرساخت- اظهار کرد: توانستيم مطابق تکاليف قانوني خود، 80 درصد لايه زيرساخت شبکه ملي اطلاعات را محقق و زمينه را براي توسعه دولايه ديگر شبکه ملي اطلاعات يعني لايه خدمات و محتوا فراهم کنيم. زيرساخت‌ها آماده است و ما اميدواريم متوليان لايه خدمات و محتوا هم عزم و اراده خود را جزم کنند و براي پيشرفت کشور و تحقق منويات رهبر معظم انقلاب به ميدان بيايند.

تحقق 80 درصدي مورد قبول شورا نيست

اما به نظر مي‌رسد اين‌ها مورد قبول مرکز ملي فضاي مجازي نيست و شوراي عالي فضاي مجازي هم معتقد است گزارشي که از وزارت ارتباطات براي رييس‌جمهوري و ساير مقامات عالي کشور ارسال و در آن اظهار کرده بودند که در تحقق شبکه ملي اطلاعات 80 درصد پيشرفت داشته‌اند، کاملا مورد تاييد قرار نگرفته است.

يکي از مواردي که موجب شده اين شورا تحقق 80 درصدي شبکه ملي اطلاعات را قبول نداشته باشد، اين است که مطابق تعريف صحيح شبکه ملي اطلاعات، زيرساخت فضاي مجازي کشور بايد شبکه ملي اطلاعات باشد که داراي دو زيرساخت ارتباطي و اطلاعاتي است. زيرساخت اطلاعاتي براي خدمات پايه کاربردي مورد نياز شبکه تعريف شده که بر مبناي آن بتوان ديتاسنترها را سامان داد، شبکه‌هاي اجتماعي بومي را فعال کرد و خدمات پايه کاربردي مثل خدمات ابري، موتورجست‌وجوي بومي، پيام‌رسان‌هاي اجتماعي و شبکه‌هاي توزيع محتوا بر مبناي آن در داخل شبکه ملي ارايه شوند.

اين در صورتي است که طبق آنچه اعلام مي‌شود، يکي از مشکلاتي که شبکه‌هاي اجتماعي داخلي در رقابت با شبکه‌هاي خارجي با آن روبرو هستند، نبود اين زيرساخت‌هاي اطلاعاتي است. زيرساخت اطلاعاتي داخلي که بايد در شبکه ملي اطلاعات ايجاد مي‌شد فراهم نشده و جداي از مشکلات فني، به دليل همين است که اين خدمات‌دهندگان نمي‌توانند سرويس مورد نظر را ارايه دهند.

همچنين يکي از مواردي که وزارت ارتباطات همواره به آن تاکيد داشته، افزايش ميزان ترافيک داخلي در مقايسه با ترافيک خارجي بوده است. درحالي که يکي از اهداف راه‌اندازي شبکه ملي اطلاعات، هدايت مردم به استفاده بيش‌تر از اينترنتي بود که سرورهاي داخلي تامين‌کننده‌ آن هستند، وزراي ارتباطات و فناوري اطلاعات در دو دوره‌ گذشته همواره از رشد ترافيک داخلي خبر دادند.

تنها 20 درصد ترافيک اينترنت، داخلي است

در آخرين آمار هم ميزان ترافيک داخل به خارج را 40 به 60 اعلام کردند، اما شوراي عالي فضاي مجازي معتقد است طبق گزارش کتبي که اپراتورهاي ارتباطي ارايه داده‌اند، اين اعداد صحيح نيست و 20 درصد ترافيک مصرفي کاربران داخلي است و 80 درصد ترافيک مربوط به استفاده از سايت‌هاي خارجي است،  در صورتي‌که اگر شبکه ملي اطلاعات پيشرفت کاملي داشت عمده اين ترافيک بايد داخلي مي‌بود.

البته اخيرا سيدجمال هاديان -رئيس روابط عمومي وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات- به مواردي که هر يک از مسوولان وزارت ارتباطات همواره به آن تاکيد داشتند اشاره کرده و در پاسخ به انتقاداتي که درباره ميزان پيشرفت پروژه شبکه ملي اطلاعات مطرح مي‌شود، گفت: شبکه ملي اطلاعات شامل سه لايه است؛ لايه زيرساخت که فني است و وظيفه اصلي وزارت ارتباطات محسوب مي‌شود و تقريبا به نقطه قابل قبول رسيده است. لايه دوم، خدمات است که بخشي بر عهده وزارت ارتباطات و بخشي ديگر به عهده بخش خصوصي و دولتي است که بايد سامانه‌هاي مختلف را بر شبکه ملي اطلاعات مستقر کنند.

هاديان با بيان اين‌که پاشنه آشيل شبکه ملي اطلاعات، حوزه توليد محتواست، اظهار کرد: با وجود اين‌که ما در کشور، 84 نهاد حاکميتي توليد محتوا داريم و علاوه بر آن، صدها موسسه خصوصي وجود دارد که در حوزه توليد محتوا فعالند اما به لحاظ محتوا کمتر از دو درصد محتواي فارسي متناسب با فرهنگ ايراني اسلامي را در شبکه ملي اطلاعات داريم. اين در حالي است که نهادهاي توليدکننده محتوا مي‌توانند با يک هم‌افزايي، اين چند درصد را  چندبرابر کرده و محتواي مناسب هم براي شبکه توليد کنند.

در نهايت به نظر مي‌رسد بايد بازنگري جدي در اين موضوع وجود داشته باشد و اين دوگانگي درباره ميزان پيش رفتن يا نرفتن زيرساختها با ايجاد يک روش علمي و فني و مهندسي براي پيشبرد اين «ابرپروژه ملي» از بين برود و به اين سوال پاسخ داده شود که آيا معماري اين شبکه، همان‌طور که اعضاي شوراي عالي فضاي مجازي انتظار دارند تهيه شده و اگر طبق ادعاي وزارت ارتباطات همين حالا هم موجود است، آن را زودتر ارائه کنند.

منبع: ايسنا