آلودگي هواي تهران بار ديگر وارد وضعيت بحراني شده است. بحراني که تقريبا هر سال قابل پيش‌بيني و البته پيشگيري است.

ايمان بيک

***

راه‌حل مقطعي که به نظر مسوولان رسيده، اجراي طرح تردد زوج و فرد در تمامي شهر است و آن‌گونه که از گوشه و کنار شنيده مي‌شود، بنا بر اين است که اين طرح تردد در تمامي طول سال يا حداقل مدتي طولاني تر اجرا شود اما به نظر نگارنده، اجراي اين طرح به معني نگه داشتن کلانشهر تهران در وضعيت بحراني است. در حالي که مي‌دانيم موضوعي که قابل مديريت است، اصولا بحران نيست.

اما آيا دست‌اندرکاران راهکارهاي متنوع حل معضل تهران را نمي‌دانند؟ آيا بهره‌گيري از امکانات فناوري اطلاعات و ارتباطات به عنوان يکي از اصلي‌ترين راهکارهاي باز کردن گره آلودگي دايمي هواي تهران در کنار راهکارهاي متنوع ديگر ناشناخته است؟ قطعا چنين نيست. آنچه که ناشناخته است شيوه استفاده و نوع نگاه به کارکردهاي فاواست.

بارها از زبان مسوولان شنيده‌ايم که فناوري اطلاعات و ارتباطات از سفرهاي غيرضرور جلوگيري مي‌کند. اين مسوولان اما هرگز نگفته اند که سفر غيرضرور کدام سفر است. آيا مراجعه به بانک، شهرداري و چه و چه، سفر غيرضرور است؟ آنچه موجب مي‌شود ادعا کنم تمامي اين صحبت ها در حد شعار باقي مي‌ماند، همين است.

واقعيت اينجاست که تا وقتي ICT در سطوح مختلف مديريت شهري به صورت کامل به کار گرفته نشود، تمامي اين سفرها براي شهروندان ضروري است. در واقع ابزارهاي فناوري اطلاعات و ارتباطات بايد ابتدا مهيا و به کار گرفته شود تا از اين طريق، سفرهاي ضرور به غيرضرور تبديل شود. اگر شهروند ببيند که براي انجام امور روزمره‌اش نياز به خروج از خانه ندارد، طبيعي است که ماندن در خانه و انجام کم هزينه‌تر امور را ترجيح خواهد داد.

به بيان ديگر، برنامه‌ريزان توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در کنار مسوولان شهري بايد با بازنگري شيوه‌هايي که براي توسعه خدمات الکترونيکي به کار گرفته‌اند، عملا مزيت استفاده از اين خدمات را به شکل ملموس در اختيار شهروندان قرار دهند.

نمونه ها فراوان است. برخي خدمات دولتي و عمومي به دفاتري به همين منظور سپرده شد و در اقدام جديدتر همين خدمات به دفاتر پيشخوان واگذار شده، اما همچنان اين خدمات داراي ما به ازاي کامل در شبکه الکترونيکي نيست.

همچنان امکان شناسايي ديجيتالي مردم به طور کامل فراهم نيست و انجام بسياري از امور نياز به حضور فيزيکي در محل دارد.

با وجود پيشرفت چشمگير خدمات بانکداري الکترونيکي، هنوز نمي‌توان با اطمينان کامل، تمامي فعاليت‌هاي بانکي را از طريق اينترنت به انجام رساند.

حتي اگر به صورت بخشي خدمتي الکترونيکي شود، به محض اينکه دريافت خدمت نيازمند هماهنگي يا تبادل اطلاعات با سازمان ديگري باشد، کار گره مي‌خورد.

زيرساخت‌هاي حقوقي براي استفاده از امضاي الکترونيکي فراهم نيست و اگر قانون آن فراهم است، تفسير ناقص موجب تاخير در اجراي قانون مي‌شود و بسيار نمونه‌هاي ديگر.

بار ديگر تاکيد مي‌کنم که حل معضل آلودگي هواي تهران، تا آنجا که به فناوري اطلاعات و ارتباطات مربوط مي‌شود، قابل مديريت است. بدون بحران هم مي‌توان در اين شهر زندگي کرد، به شرطي که اول در مديريت توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات بازنگري کنيم و در اين ميان، خدمات دريافت و پرداخت، ارتباطات الکترونيکي ميان دستگاه‌ها و سازمان‌هاي دولتي و صدالبته فرهنگ‌سازي هدفمند با مشوق هاي متنوع و همدلي تمامي نهادهاي دولتي و عمومي براي توسعه فاوا ضروري است.