تحلیلگران معتقدند زمانی می توان به انجام پروژه دورکاری پرداخت که تمامی شاخص‌های ارتباطی کشور در حد متوسط های جهانی باشد در غیر این صورت دورکاری شکل سنتی به خود گرفته و تنها مربوط به کارمندانی خواهد شد که نیازی به ابزار ارتباطی نداشته باشند.

وایمکس نیوز -  یکی از مهمترین ابزارهای پیشرفت و توسعه در دنیای کنونی بهره برداری دقیق و موثر از فناوری اطلاعات است که استفاده از آن از دهه 1980 میلادی و با بهره‌برداری از شاخصه اینترنت شکل پررنگ تری به خود گرفت. هم اکنون وسعت پیشرفت‌های صورت گرفته از طریق فناوری اطلاعات به حدی است که بسیاری از متخصصان و اقتصاددانان براین عقیده‌اند که سال‌های اخیر انقلابی مشابه انقلاب صنعتی به وقوع پیوسته که جهان را وارد عصر اطلاعات کرده و این انقلاب بسیاری از جنبه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی حیات بشر را دست خوش تحولی عمیق کرده است.

یکی از ابعاد این تحول، تغییرات عمیقی است که در روابط اقتصادی بین افراد، شرکت‌ها و دولت‌ها به وجود آمده به نحوی که مبادلات تجاری بین این گروه‌ها به سرعت از حالت سنتی خود که عمدتاً مبتنی بر مبادله بر مبنای اسناد و مدارک کاغذی بود خارج شده و به سوی انجام امور و مبادلات از طریق بهره گیری از سامانه های مبتنی بر اطلاعات الکترونیکی در حرکت است.

نقش فناوری اطلاعات در تغییر توانایی انسان در انجام کارها
توسعه استفاده از ابزارآلات ارتباطی موجب تغییر تعاریف و تواناییهای انسان در انجام کارها شده که این امر رشد و توسعه مقوله هایی نظیر اشتغال متحرک ، ساعات کاری متغیر و انعطاف پذیر و دورکاری را به همراه داشته است.
سابقه دورکاری یا کار از راه دور به اوایل دهه 1970 برمی گردد اما در دنیای پیشرفته امروز دورکاری یکی از روشهای مدرن کارکردن است که با توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات و فراگیر شدن امکانات بسیاری از جمله اینترنت پرسرعت و ارزان، تلفن همراه، تله‌کنفرانس، رایانه های پرقدرت شخصی و شبکه های بی‌سیم، به سرعت در حال توسعه و گسترش است.
فناوری‌های اطلاعات خانه را به محلی مناسب برای انجام برخی فعالیتها که تا پیش از این از طریق حضور در محل کار امکان پذیر بود تبدیل کرده و این اجازه را به افراد می‌دهد تا قسمتی از فعالیت‌های خود را از راه دور و با استفاده از ابزارهای مختلف ارتباطی انجام دهد.
کارشناسان معتقدند که دورکاری مزیتهایی از جمله صرفه‌جویی در مصرف سوخت، وقت، هزینه و حفظ محیط زیست دارد و در این نوع از فعالیت که مبنای کاری آن حضور در محل کار نیست ، میزان کاری که هر کارمند در طول شبانه‌روز انجام می‌دهد مبنای کار قرار می گیرد و این امر با توجه به الکترونیکی بودن امور روش‌های انجام کار را بهبود می‌ بخشد.

دورکاری سنتی یا دورکاری الکترونیکی
اگر چه فناوری اطلاعات در قالب استفاده از رایانه های شخصی در محل سکونت، اینترنت، فاکس و نامه های الکترونیکی، قابلیتها و تأثیرپذیری موضوع اشتغال انعطاف پذیر یا دورکاری را بیش از گذشته مطرح کرده است اما تعریف این طرح با توجه به زیرساختهای فعلی ارتباطی کشور ما موضوع سوال بسیاری از کارشناسان قرار گرفته است چرا که هم اکنون در اکثر نقاط دنیا دورکاری الکترونیک با به‌کارگیری پیشرفتها در حوزه ICT امکانپذیر شده و نقش زیرساختهای ارتباطی در اجرای آن به وضوح مشهود است.
تحلیلگران معتقدند که اشتغال انعطاف پذیر دارای مزایای بسیاری در ارتقاء کیفیت زندگی انسانها است اما زمانی می توان به انجام پروژه دورکاری به صورت الکترونیکی پرداخت که تمامی شاخصهای ارتباطی کشور در حد متوسطهای جهانی باشد . در غیر این صورت دورکاری که از آن صحبت می شود شکل سنتی به خود گرفته و تنها مربوط به کارمندانی خواهد شد که نیازی به ابزار ارتباطی نداشته و به صورت پروژه ای، اشتغال نیمه موقت و یا متحرک وظایف خود را انجام می دهند.

امکانات و زیرساخت‌های دورکاری موجود قابل قبول نیست
علی اکبر جلالی عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت اولین بخش زیرساختهای دورکاری را مربوط به زیرساختهای ارتباطی دانست و در این باره به مهر گفت: زیرساختهای دورکاری را می توان به سه بخش عمده تقسیم کرد که اولین آن مربوط به زیرساختهای ارتباطی است که متاسفانه در این بخش امکانات قابل قبول برای داشتن ارتباط با کیفیت بالا که به کار دورکاری بیاید وجود ندارد.
وی با بیان اینکه کمتر از یک درصد ارتباطات دیتای کشور پرسرعت تلقی می شود که از طریق ADSL در اختیار مردم قرار گرفته گفت: این در حالی است که حداقل نیاز برای ارتباطات دورکاری داشتن یک خط انتقال داده با سرعت بالا است.

ضرورت آموزش دورکاری به مدیران و کارمندان

دکتر جلالی دومین مسئله در اجرایی کردن پروژه دورکاری در کشور را مربوط به آموزش این مقوله در سطح مدیران و کارمندان عنوان کرد تا هر دو گروه بدانند که چه نوع کارهایی را می توانند خارج از محیط کاری انجام دهند. علاوه برآن در محیط دورکاری مسائلی مانند روانشناسی دورکار و سابقه و تجربه آن در استفاده از ابزارهای الکترونیک مانند رایانه و اینترنت در نظر گرفته شود.
این کارشناس فناوری اطلاعات با تاکید بر اینکه برای دورکار باید آموزشهای رسمی و غیررسمی کار در منزل گنجانده شود ادامه داد: در کشور ما تقریبا هیچ نوع آموزشی در این زمینه ارائه نشده است. همچنین در مقوله فرهنگسازی نیز در کشور همه عادت دارند با حضور فیزیکی به ادارات کار خود را پیش ببرند اما با شروع دورکاری نمی دانند چگونه می توان با سازمانهای مربوطه بدون حضور فیزیکی تماس بگیرند و ممکن است ابزار لازم را نیز در خدمت نداشته باشند.
به اعتقاد این استاد دانشگاه اگرچه دورکاری امری مناسب در هزاره سوم و برای کشورهایی است که دارای زیرساختهای ارتباطی قوی هستند و با اجرای آن صرفه جوییهای بسیاری برای سازمانها و دولتها به ارمغان آمده است اما در صورتی که ابعاد طرح و زیرساختهای آن مشخص نباشد موارد منفی بسیاری به دنبال خواهد داشت.

دورکاری بدون وابستگی به ابزارهای الکترونیکی!
در این زمینه محمد فتحیان عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت نیز با اشاره به استفاده از فناوریهای ارتباطی و اطلاعاتی برای انجام امور در خارج از محل کار به مهر گفت: دورکاری تا پیش از ورود فناوری اطلاعات بر زندگی بشر مستقل از زیرساختهای ارتباطی و به صورت پروژه ای و اشتغال متحرک انجام می شد به این معنی که کارمند موظف به ارائه خروجی امور در بازه های زمانی مشخص به کارفرما بود که این فعالیت کاری به شیوه انعقاد قرارداد و بدون وابستگی به ابزاری نوین ارتباطی صورت می گرفت.
وی ادامه داد: امروزه با تکیه فناوری اطلاعات و ارتباطات بر تمامی مقوله های زندگی و الکترونیکی شدن امور، فرهنگ دورکاری تقویت یافته و ارتباط بین کارگر و کارفرما با استفاده از زیرساختهای ICT تسهیل می شود.
فتحیان با بیان اینکه باید مشخص شود که منظور از پروژه دورکاری دولت مربوط به چه نوع فعالیتهایی است و تعریف دقیق این طرح در چه اموری خلاصه می شود افزود: ممکن است دولت تنها نسبت به مشاغلی که نیاز به زیرساختهای ارتباطی نداشته باشند پروژه کار در خانه را مدنظر قرار داده باشد که در این صورت تعریف آن با طرح دورکاری که هم اکنون در دیگر کشورها در حال انجام است متفاوت خواهد بود.
وی با بیان اینکه علاوه بر زیرساختهای فناوری اطلاعات دولت باید در بحث زیرساختهای حقوقی و امنیت شغلی نیز اقدامات لازم را اجرایی کند ادامه داد: تقویت زیرساختهای فناوری اطلاعات و دیگر زیرساختهای جانبی می تواند به موفقیت پروژه دورکاری بینجامد اما این امر مستلزم صرف زمان زیادی است که با توجه به زیرساختهای موجود در کوتاه مدت جواب نخواهد داد.

اصل دورکاری را مخدوش نسازیم
اما احمد بزرگیان معاون نوسازی و تحول اداری معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهوری معتقد است که دورکاری مستلزم فراهم آوری بستر الکترونیکی با چنین گستردگی که مورد بحث رسانه ها قرار گرفته نیست.
وی در تشریح ابعاد طرح دورکاری مطرح شده از سوی دولت اظهار داشت: تعریف دولت از دورکاری دقیقا به معنای TeleWorking نیست و "تله ورکینگ" تنها بخشی از دورکاری است که نیاز به پهنای باند بالا و اینترنت را می طلبد که در این خصوص نیز فراهم سازی امکانات در دستور کار قرار گرفته است.
بزرگیان با اشاره به اظهارات وزیر ارتباطات برای آمادگی زیرساختها در اجرای دورکاری در کشور تاکید کرد که طبق گفته وزیر ارتباطات با همین سرعت 128 کیلوبیت بر ثانیه نیز می توان دورکاری را محقق کرد چرا که بسیاری از امور تنها نیازمند به انتقال متن است که سرعت فعلی اینترنت خانگی پاسخگوی این نیاز خواهد بود.
وی با بیان اینکه بیشترین محدودیتی که در حال حاضر برای پهنای باند وجود دارد مربوط به عدم استفاده از تله کنفرانس و صدا و تصویر است ادامه داد: اما سازمانهایی که برای دورکاری تنها نیاز به استفاده از اینترنت برای ارسال متن داشته باشند مشکلی از این بابت نخواهند داشت.
بزرگیان تصریح کرد که عمده آنچه که در دورکاری تشریح شده تنها با زیرساختهای فعلی امکانپذیر است مگر آنکه دورکاری در بحث خدمات الکترونیکی باشد که باید از طریق دسترسی داخلی اینترانت و یا پرتال های خدماتی انجام پذیرد.

وضعیت فعلی اینترنت برای ارسال صوت و تصویر مناسب نیست

معاون نوسازی و تحول اداری معاونت توسعه مدیریت و سرمایه انسانی رئیس جمهوری گفت: قبول داریم که وضعیت فعلی اینترنت برای انجام تله کنفرانس و ارسال صوت و تصویر مناسب نیست اما محدودیت ارائه پهنای باند برای دستگاههای دولتی وجود ندارد و این سازمانها می توانند در صورت نیاز کارمند به اینترنت باند پهن با هر سرعتی آن را در اختیار کارمند خود برای اجرای دورکاری قرار دهند. ضمن اینکه سرعت دسترسی پهنای باند نیز در حال توسعه است و دولت برنامه هایی برای این مهم درنظر گرفته است.
وی تاکید کرد که در حال حاضر اموری که برای دورکاری تعریف شده با اینترنت دایل آپ و یا خطوط پرسرعت DSL امکان پذیر است و فعلا مشکلی در این جهت نداریم.
این درحالی است که دکتر جلالی- کارشناس فناوری اطلاعات- دورکاری را بدون ویدئو کنفرانس بی معنی دانسته می‌گوید: ویدیو کنفرانس مهمترین ابزار دورکاری است چرا که مدیر باید در تمامی ساعات کاری کارمند خود را در خانه مشاهده و از این طریق مدیریت کند. اما با سرعتهای فعلی اینترنت و زیرساختهای موجود نمی توان این مهم را در منازل داشت.
وی گفت: دورکاری با سلایق مختلف و بدون کارشناسی در آینده به هنجاری تبدیل خواهد شد که مشکلات متعددی را با خود به همراه می آورد. برای مثال، اگر مدیر تصور کند که مقصود از دورکاری آن است که تعدادی پرونده را به کارمند دهد که در منزل بر روی پرونده ها کار کند و نتیجه کار را به اداره بیاورد این امر دورکاری تلقی نمی شود و در این صورت اصل دورکاری مخدوش شده است.
جلالی تصریح کرد که این نمونه ها می تواند فرهنگی را در جامعه تعریف کند که با تعاریف استفاده از فناوری اطلاعات فاصله زیادی دارد و باید از آن اجتناب کرد.

برنامه های وزارت ارتباطات برای دورکاری
صمد مومن بالله معاون برنامه ریزی و نظارت راهبردی وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز از اعلام برنامه های این وزارتخانه برای اجرای طرح دورکاری تا یک ماه آینده خبر داد  گفت: دورکاری اولویت اول وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات است و این طرح در راس امور این وزارتخانه در حال پیگیری است.
وی با بیان اینکه تا یک ماه آینده وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات پیشنهادهای کاربردی برای اجرای این طرح در کشور را ارائه خواهد داد اضافه کرد: زیرساختهای ارتباطی برای اجرای دورکاری فراهم است.
مومن بالله تاکید کرد که دورکاری تنها مربوط به زیرساختهای ارتباطی نبوده و حوزه های بخشی هر دستگاه نیز باید به صورت مستقل نسبت به تامین نیازهای فناوری اطلاعات خود اقدام کنند.
در همین زمینه رضا تقی پور وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات دورکاری را یکی از راههای مدیریت منابع انسانی عنوان کرد و با اشاره به افزایش روز به روز سهم فناوری اطلاعات در تولید ناخالص کشورها گفت یکی از حوزه هایی که می تواند نقش مهمی در توسعه و مدیریت منابع انسانی داشته باشد، دور کاری است که به کمک فناوری اطلاعات محقق می شود.
وی با تاکید بر توسعه ابعاد اجرایی در کشور خاطرنشان کرد: در صورت اجرای طرح دور کاری و انجام وظایف بدون جابجایی، تحولی بزرگ در مدیریت منابع انسانی رخ خواهد داد که به دنبال آن یکپارچگی در اطلاعات، نگاه یکپارچه در سازمان و منابع انسانی و همچنین فراهم آمدن امکان برنامه ریزی از جمله مزایای بکارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات در اجرای این طرح خواهد بود و می تواند زمینه اجرایی شدن دولت الکترونیکی و ارایه خدمات الکترونیکی را نیز فراهم کند.

فناوری اطلاعات باعث از دست رفتن مشاغل نمی شود
توجه بر این نکته نیز حائز اهمیت است که برخلاف برخی تصورات فناوری اطلاعات نه تنها باعث از دست رفتن مشاغل نمی شود بلکه مشاغل متعددی را در همه بخشها ایجاد می کند. به نحوی که فناوری اطلاعات ماهیت و نوع کار را تغییر می دهد و باعث جابه جایی مشاغل می شود که این امر نیز آگاهی عمومی برای استفاده از فناوریها را بر همگان ضروری کرده است.
کار از راه دور مقوله‌ای نیست که مختصر به این زمان و سالهای اخیر باشد. در دهه پنجاه نیز یک روزنامه‌نگار می‌توانست با استفاده از تلفن، گزارش خبری خود را به دفتر روزنامه مخابره کند و یکساعت بعد خبر چاپی مطلبش را از طریق تلگراف دریافت کند. اما آنچه امروزه مورد توجه است فراگیر شدن مقوله کار از راه دور به لحاظ پیشرفت در فناوری رایانه ارتباطات و اطلاع‌رسانی است که افراد بسیاری را به خود جذب کرده است. به همین دلیل در عصر اطلاعات ایجاد یک برنامه‌ریزی منعطف کار از راه دور می تواند گام بلندی به سوی نگهداشتن کارکنان پرتلاش و حفظ رضایت شغلی آنها به همراه داشته باشد.
بنابراین توصیه می شود برای شروع کار ابتدا در سطح ملی یک گروه از متخصصان معرفی شوند تا ابعاد مختلف دورکاری را به سرعت در سطح جامعه معرفی و یک فرهنگ ملی و با تعاریف یکسان در کشور بوجود آورند. همچنین باید طرحی تهیه شود که با اجرای آن بتوان تجربیات دورکاری در سطح ملی را به سرعت به سایر بخشها منتقل کرد و از طرفی سیاستگذاریها در سطح دورکاری از یک منبع واحد و تحت نظر یک متولی در کشور صورت گیرد تا شاهد مشکلاتی که در توسعه فناوری اطلاعات در سطح کشور به دلیل تصمیمات متناقض و قوانین مختلف داشته ایم در این عرصه نباشیم.
همچنین توصیه می شود ایجاد زیرساختهای ارتباطی برای دورکار، فرهنگسازی و آموزش در حوزه دورکاری اولویت اول برای شروع کار باشد و در این حوزه از توانمندیهای بخش خصوصی در بالاترین سطح استفاده شود. 
 

 منبع: خبرگزاری فارس